افزایش تستوسترون در زنان ممکن است به دلایل مختلفی مانند سندرم تخمدان پلی‌کیستیک (PCOS)، مشکلات غدد فوق کلیوی، مصرف برخی داروها، یا وجود تومورهای هورمون‌ساز در تخمدان‌ها یا غدد فوق کلیوی رخ دهد. عوامل سبک زندگی مانند استرس شدید یا ورزش بیش از حد نیز می‌توانند تأثیرگذار باشند. این افزایش ممکن است علائمی مانند رشد موی زائد، آکنه، ریزش موی سر و تغییرات قاعدگی ایجاد کند.
یکی از دانشمندانی که در زمینه علل هورمونی افزایش تستوسترون در زنان به‌ویژه در رابطه با سندرم تخمدان پلی‌کیستیک (PCOS) پژوهش کرده است، پروفسور ریکا خورانا است. او مطالعات گسترده‌ای درباره نقش مقاومت به انسولین و اختلالات غدد درون‌ریز در PCOS انجام داده است. همچنین در زمینه هایپرپلازی آدرنال و تأثیرات آن بر سطح آندروژن‌ها، پژوهش‌های دکتر ایان آر. هارون نیز شناخته‌شده است.
برای مشاهده قیمت و خرید پروتئین بار کلیک کنید
مطالعه‌ای در سال ۲۰۱۹ به سرپرستی دکتر “آنجلیکا لیندن هیرشبرگ” از مؤسسه کارولینسکا در استکهلم، تأثیر افزایش مصنوعی سطح تستوسترون بر عملکرد فیزیکی زنان را بررسی کرد. در این پژوهش، به گروهی از زنان ورزشکار به مدت ۱۰ هفته کرم حاوی تستوسترون داده شد. نتایج نشان داد که سطح تستوسترون در این زنان بیش از چهار برابر افزایش یافت، اما همچنان کمتر از محدوده طبیعی مردان بود. این افزایش با بهبود استقامت فیزیکی به میزان بیش از ۸٪ همراه بود. این تحقیق در مجله British Journal of Sports Medicine منتشر شده است. (Hirschberg et al., 2019, BJSM)
افزایش تستوسترون در زنان
فهرست مطالب
علت افزایش تستوسترون در زنان
افزایش تستوسترون در زنان به عنوان یکی از اختلالات هورمونی رایج شناخته میشود و می‌تواند بر سلامت جسمی و روانی تأثیر بگذارد. این وضعیت معمولاً با علائمی نظیر رشد موهای زائد، تغییر صدا، آکنه شدید، کاهش باروری، و اختلالات قاعدگی ظاهر میشود. سندرم تخمدان پلی‌کیستیک (PCOS) شایع‌ترین علت افزایش تستوسترون است، اما عوامل دیگری نظیر هایپرپلازی آدرنال، تومورهای غدد فوق‌کلیوی یا تخمدان و مصرف داروهای خاص نیز می‌توانند نقش داشته باشند.
تشخیص علت دقیق افزایش تستوسترون در زنان به معاینه بالینی، آزمایش خون و تصویربرداری‌های پزشکی وابسته است. درمان این اختلال بستگی به عامل زمینه‌ای دارد و ممکن است شامل دارودرمانی، تنظیم تغذیه یا مداخلات جراحی باشد.
بیشتر بخوانید: بهترین مکمل برای بانوان
1- سندرم تخمدان پلی‌کیستیک (PCOS)
سندرم تخمدان پلی‌کیستیک، یکی از مهم‌ترین علل افزایش تستوسترون در زنان، با رشد کیست‌های کوچک در تخمدان‌ها همراه است که به افزایش تولید هورمون‌های آندروژن، از جمله تستوسترون، منجر میشود. این وضعیت می‌تواند منجر به ناباروری، چاقی و دیابت نوع 2 شود. درمان معمولاً شامل داروهایی برای تنظیم قاعدگی و کاهش سطح تستوسترون است
2- هایپرپلازی آدرنال مادرزادی
این بیماری ژنتیکی به علت نقص در آنزیم‌های مورد نیاز برای تولید هورمون‌های آدرنال رخ می‌دهد. نقص در تولید کورتیزول باعث تحریک تولید بیش‌ازحد تستوسترون میشود. درمان معمولاً شامل مصرف داروهای کورتیکواستروئیدی برای کاهش تولید هورمون آندروژن است
3- تومورهای هورمون‌ساز
تومورهای تخمدان یا غدد فوق‌کلیوی می‌توانند باعث تولید بیش‌ازحد تستوسترون شوند. این تومورها معمولاً نادر هستند اما به افزایش قابل‌توجه تستوسترون منجر می‌شوند. درمان شامل جراحی برای برداشتن تومور است.
4- مصرف داروهای خاص
برخی داروها مانند استروئیدهای آنابولیک و داروهای ضد بارداری هورمونی می‌توانند سطح تستوسترون را افزایش دهند. کاهش یا تغییر دارو تحت نظر پزشک می‌تواند این مشکل را کنترل کند.
5- سبک زندگی و عوامل محیطی
اضافه وزن، استرس شدید، و رژیم غذایی نامناسب می‌توانند سطح تستوسترون را افزایش دهند. تغییر سبک زندگی، کاهش وزن، و تغذیه سالم می‌توانند به تنظیم هورمون‌ها کمک کنند.
برای مشاهده قیمت و خرید پودر پروتئین پگاه روی عکس کلیک کنید
سطح نرمال تستوسترون
سطح نرمال تستوسترون در زنان، که به عنوان یکی از هورمون‌های آندروژن شناخته میشود، معمولاً بسیار کمتر از مردان است. مقدار طبیعی تستوسترون در زنان بالغ بین 15 تا 70 نانوگرم در دسی‌لیتر (ng/dL) در خون متغیر است. این مقدار ممکن است با توجه به سن، مرحله چرخه قاعدگی، و وضعیت سلامت عمومی تغییر کند. سطح تستوسترون در زنان پس از یائسگی اغلب کاهش می‌یابد.
اندازه‌گیری تستوسترون
آزمایش خون معمولاً برای اندازه‌گیری سطح تستوسترون استفاده میشود. دو نوع تستوسترون وجود دارد: کل و آزاد. تستوسترون کل شامل تستوسترون متصل به پروتئین‌ها و تستوسترون آزاد است، در حالی که تستوسترون آزاد مقدار تستوسترون غیرمتصل در خون را نشان می‌دهد.
پیامدهای تغییر سطح تستوسترون
اگر سطح تستوسترون بالاتر از حد طبیعی باشد، ممکن است نشانه‌ای از مشکلاتی مانند سندرم تخمدان پلی‌کیستیک (PCOS)، تومورهای هورمون‌ساز، یا هایپرپلازی آدرنال باشد. در مقابل، سطح بسیار پایین تستوسترون ممکن است با کاهش میل جنسی، خستگی و کاهش تراکم عضلانی همراه باشد. تشخیص و درمان دقیق، با کمک پزشک، اهمیت زیادی دارد.
تشخیص تستوسترون بالا
تشخیص تستوسترون بالا در زنان با بررسی علائم بالینی و انجام آزمایش‌های خون انجام میشود. علائمی مانند رشد موهای زائد در نواحی غیرمعمول (هیرسوتیسم)، آکنه شدید، ریزش مو با الگوی مردانه، صداگیری، و اختلالات قاعدگی ممکن است نشان‌دهنده افزایش سطح تستوسترون باشد. در این موارد، پزشک معمولاً آزمایش خون برای اندازه‌گیری سطح تستوسترون کل و آزاد درخواست می‌کند.
آزمایش‌های خون
این آزمایش‌ها اغلب در صبح انجام می‌شوند، زمانی که سطح هورمون‌ها در اوج است. اگر سطح تستوسترون بالاتر از حد طبیعی باشد (بیش از 70 نانوگرم در دسی‌لیتر)، پزشک بررسی‌های بیشتری برای شناسایی علت افزایش انجام می‌دهد. این موارد شامل آزمایش‌های اضافی برای بررسی عملکرد تخمدان‌ها و غدد فوق‌کلیوی، سونوگرافی لگن برای تشخیص سندرم تخمدان پلی‌کیستیک (PCOS)، و در برخی موارد تصویربرداری از غدد آدرنال یا هیپوفیز است.
تشخیص علت اصلی
دلایل شایع افزایش تستوسترون در زنان شامل PCOS، تومورهای هورمون‌ساز، یا هایپرپلازی آدرنال است. تشخیص صحیح برای تعیین درمان مناسب اهمیت دارد و پزشک بر اساس نتایج آزمایش‌ها و معاینات بالینی تصمیم‌گیری می‌کند.
آیا بالا بودن هورمون مردانه در زنان باعث نازایی میشود؟
بالا بودن هورمون مردانه (تستوسترون) در زنان می‌تواند به مشکلات باروری منجر شود. یکی از شایع‌ترین دلایل این وضعیت، سندرم تخمدان پلی‌کیستیک (PCOS) است که با افزایش سطح تستوسترون همراه بوده و باعث اختلال در تخمک‌گذاری میشود. این اختلال به نوبه خود منجر به قاعدگی نامنظم یا عدم تخمک‌گذاری کامل شده و باروری را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
علاوه بر PCOS، افزایش تستوسترون در زنان ممکن است به تغییرات در پوشش داخلی رحم، کیفیت تخمک‌ها، و حتی کاهش احتمال لانه‌گزینی جنین در رحم منجر شود. همچنین، این وضعیت می‌تواند باعث اختلال در توازن هورمون‌های جنسی دیگر، مانند استروژن و پروژسترون، شود که برای تنظیم چرخه قاعدگی و باروری ضروری هستند.
برای رفع این مشکل، تشخیص علت اصلی افزایش تستوسترون در زنان اهمیت دارد. درمان‌های معمول شامل اصلاح سبک زندگی، داروهای کاهش‌دهنده تستوسترون، و تحریک تخمک‌گذاری با داروهایی مانند کلومیفن است. در برخی موارد پیشرفته‌تر، نیاز به درمان‌های پیچیده‌تر مانند لقاح مصنوعی (IVF) وجود دارد.
درمان بالا بودن هورمون تستوسترون در زنان
برای درمان افزایش تستوسترون در زنان، ابتدا باید علت اصلی شناسایی شود. معمولاً سندرم تخمدان پلی‌کیستیک (PCOS)، مشکلات تیروئید، یا اختلالات غدد فوق کلیوی عامل این مشکل است. درمان‌ها شامل تغییر سبک زندگی، مصرف داروهای تنظیم‌کننده هورمون، و در برخی موارد مداخلات پزشکی تخصصی است. اصلاح رژیم غذایی، فعالیت بدنی، و کاهش وزن می‌تواند به بهبود علائم کمک کند. داروهایی مانند متفورمین و قرص‌های جلوگیری از بارداری نیز برای تنظیم هورمون‌ها به کار می‌روند.
بیشتر بخوانید: برنامه غذایی برای عضله سازی بانوان
-
اصلاح سبک زندگی
کاهش وزن و فعالیت بدنی منظم نقش مهمی در کاهش سطح تستوسترون دارد. کاهش چربی بدن به تنظیم هورمون‌ها و بهبود مقاومت به انسولین، که اغلب با PCOS مرتبط است، کمک می‌کند.
-
داروهای تنظیم‌کننده هورمون
قرص‌های جلوگیری از بارداری ترکیبی (حاوی استروژن و پروژسترون) می‌توانند تستوسترون اضافی را کنترل کنند. همچنین، داروی اسپیرونولاکتون که خاصیت ضدآندروژنی دارد، به کاهش علائمی مانند رشد موی زائد کمک می‌کند.
-
درمان‌های تخصصی
اگر علت افزایش تستوسترون ناشی از اختلالات غدد فوق کلیوی یا مشکلات تیروئید باشد، درمان تخصصی مانند مصرف داروهای تنظیم‌کننده غدد یا مداخلات جراحی ضروری است.
-
مکمل‌ها و درمان‌های جایگزین
در برخی موارد، مصرف مکمل‌هایی مانند اینوزیتول و تغییر رژیم غذایی به بهبود وضعیت کمک می‌کند.
پیگیری مستمر و نظارت پزشک بر روند درمان ضروری است تا علائم بهبود یافته و عوارض احتمالی به حداقل برسد.
درمان خانگی هورمون مردانه در زنان
برای کنترل افزایش تستوسترون در زنان، می‌توان از روش‌های طبیعی و خانگی بهره برد. اصلاح رژیم غذایی، فعالیت بدنی منظم، و استفاده از گیاهان دارویی مانند نعناع و دارچین می‌تواند به کاهش سطح این هورمون کمک کند. مصرف مواد غذایی کم‌شکر و سرشار از فیبر و کنترل وزن نیز تأثیر مثبت دارد. البته، این روش‌ها مکمل درمان پزشکی بوده و جایگزین مداخلات تخصصی نمی‌شوند.
بیشتر بخوانید: برنامه غذایی افزایش وزن بانوان
اصلاح رژیم غذایی
- مصرف غذاهای سرشار از فیبر مانند سبزیجات و غلات کامل به تنظیم هورمون‌ها کمک می‌کند.
- کاهش مصرف قند و غذاهای فرآوری‌شده باعث بهبود مقاومت به انسولین و کاهش تستوسترون میشود.
فعالیت بدنی منظم
ورزش‌های هوازی و قدرتی نه‌تنها به کاهش وزن کمک می‌کنند، بلکه مقاومت به انسولین را نیز بهبود می‌بخشند.
استفاده از گیاهان دارویی
- دمنوش نعناع: طبق تحقیقات، مصرف منظم دمنوش نعناع سطح هورمون‌های آندروژنی را کاهش می‌دهد.
- دارچین: این ادویه با تنظیم قند خون و بهبود عملکرد تخمدان‌ها به کنترل هورمون‌ها کمک می‌کند.
مدیریت استرس
تکنیک‌هایی مانند مدیتیشن، یوگا، و تنفس عمیق می‌توانند سطح کورتیزول را کاهش دهند، که به تنظیم هورمون تستوسترون نیز کمک می‌کند.
خواب کافی
کمبود خواب می‌تواند هورمون‌ها را تحت تأثیر قرار دهد. داشتن 7-8 ساعت خواب شبانه برای تنظیم هورمون‌ها ضروری است.
رعایت این نکات به مرور زمان سطح تستوسترون را متعادل‌تر می‌کند، اما در موارد شدید، مشورت با پزشک الزامی است.
درمان اندروژن بالا در زنان
درمان اندروژن بالا در زنان بستگی به علت اصلی آن دارد و می‌تواند شامل ترکیبی از تغییرات سبک زندگی، داروها، و درمان‌های هورمونی باشد. اصلاح رژیم غذایی با کاهش مصرف قند و غذاهای فرآوری‌شده و افزودن فیبر و پروتئین به برنامه غذایی می‌تواند به تنظیم هورمون‌ها کمک کند. فعالیت بدنی منظم نیز برای کاهش مقاومت به انسولین و تنظیم سطح آندروژن مفید است.
درمان‌های دارویی مانند قرص‌های ضدبارداری حاوی استروژن و پروژسترون یا اسپیرونولاکتون (برای کاهش تولید آندروژن) توسط پزشک تجویز می‌شوند. در موارد خاص، داروهایی برای بهبود تخمک‌گذاری یا درمان سندرم تخمدان پلی‌کیستیک (PCOS) توصیه می‌شوند.
گیاهان دارویی مانند نعناع و دارچین نیز می‌توانند به کاهش سطح آندروژن کمک کنند. مدیریت استرس و خواب کافی نیز برای تنظیم هورمون‌ها مؤثر هستند.
جمع بندی
علت افزایش تستوسترون در زنان معمولاً ناشی از شرایطی مانند سندرم تخمدان پلی‌کیستیک (PCOS)، اختلالات غدد فوق کلیوی، تومورهای هورمون‌ساز یا مصرف برخی داروها است. این افزایش می‌تواند علائمی نظیر رشد موهای زائد، آکنه، ریزش مو و ناباروری ایجاد کند. درمان‌ها بسته به علت اصلی شامل تغییر سبک زندگی، داروهای تنظیم‌کننده هورمون مانند متفورمین و قرص‌های ضدبارداری، یا مداخلات جراحی است. روش‌های خانگی مانند مصرف نعناع، رژیم غذایی سالم، و مدیریت استرس می‌توانند مؤثر باشند اما جایگزین درمان‌های پزشکی نیستند.
آیا بین افزایش سطح تستوسترون و افزایش ضخامت آندومتر رحم رابطه ای وجوددارد؟